Szampan (z franc. champagne, od vin de Champagne) to szczególny rodzaj wina musującego, powszechnie kojarzony ze świętowaniem i luksusem. Nazwę swą zawdzięcza Szampanii, regionowi w północno-wschodniej Francji, głównemu miejscu jego produkcji.

Szampana zawdzięczamy benedyktynom a dokładnie jednemu z braci Dom Perignon, który zajmował się wytwarzaniem wina na potrzeby zakonu. Postanowił rozwiązać zagadkę tajemniczej siły sprawiającej, że wiosną, gdy temperatura w piwnicach wzrastała, wino zaczynało się burzyć, wysadzając korki i rozsadzając butelki. Te dociekania, które zajęły mu 47 lat, w 1690 roku przyniosły efekt w postaci musującego wina, nazywanego winem ojca Perignon lub diabelskim. Opracowana przez benedyktyna metoda produkcji wina do dziś się nie zmieniła. W odróżnieniu od szampana, którego nazwa została zastrzeżona w 1911 r., inne francuskie wina musujące produkowane metodą szampańską nazywane są "mousseux". Z kolei w Szampanii produkuje się również wina o słabej mocy, które noszą inne nazwy: czerwone (Bouzy), białe (Coteaux champenois) lub różowe (rosé des Riceys).

Produkcja

Szampan produkowany jest bez sztucznego nasycania napoju dwutlenkiem węgla. Dwutlenek węgla tworzy się w nim na skutek naturalnego procesu dojrzewania wina w butelkach. Do butelek nalewa się młode, nie do końca przefermentowane wino, a następnie przechowuje się lekko pochylone w stronę korka butelki w piwnicach, w stałej temperaturze 3-5 °C.

• Tłoczenie  –  na tym etapie można zdecydować o kolorze: szampan różowy jest czasem wyrabiany przez "wyciskanie". W tym przypadku kolor otrzymuje się przez tłoczenie poprzedzone chwilową fermentacją wraz z miąższem, co pozwala na ekstrakcję tanin i barwników ze skórki. Inna metoda, częściej stosowana, to mieszanie wina białego i czerwonego.
• Fermentacja –  można przeprowadzić fermentację mlekowo-jabłkową aby otrzymać szampana bardziej złożonego w aromacie; można jednak również zatrzymać się na etapie fermentacji alkoholowej, co daje wino "żywsze".
• Mieszanie
  • tradycyjne:  –  najczęściej stosowany typ mieszania, polega na połączeniu win z różnych odmian winogron, pochodzących z właściwego terenu i odpowiedniego rocznika. Proporcje składników dom szampana ustala każdego roku na nowo w celu zachowania stylu markowego produktu na przestrzeni lat. To właśnie na tym etapie można otrzymać szampana różowego poprzez złączenie win białych i czerwonych.
  • nietradycyjne :
    • Blanc de blancs: wina otrzymywane z jednego rodzaju winogron, chardonnay, co nadaje mu świeży i delikatny smak
    • Blanc de noirs: wina wytwarzane z winogron czarnych, pinot lub meunier, i charakteryzujące się mocą tej pierwszej lub aromatem owocowym tego drugiej odmiany. 
• Dozowanie – ilość cukru użytego na tym etapie określi podstawową charakterystykę wina: wytrawne albo słodkie. Dokładniej, klasyfikacja jest następująca:
  • Bardzo wytrawny (Brut intégral, Brut zéro)
  • Wytrawny (Brut)
  • Półwytrawny (Sec)
  • Półsłodki (Demi sec)
  • Słodki (Doux)
• Dojrzewanie - przy odpowiednim wyborze typu użytych winogron, które określają trwałość wina, niektóre domy szampana decydują się na sprzedaż niektórych win dopiero po upływie kilku lat przeznaczonych na dojrzewanie. Pozwala się w ten sposób aby wino rozwinęło swój aromat i wyróżniło się w ten sposób od pozostałych produktów danej marki.

Najbardziej znane marki Szampana dostępne w Polsce to: Moët & Chandon, Clicquot, G.H.Mumm, Perrier Jouet, Dom Perignon. Szampan zawiera 11% do 12.5 % alkoholu.

Drinki

Szampan podaje się schłodzony do temp. 8–10°C. Na 20 minut przed podaniem butelkę należy włożyć do wiaderka z lodem lub 3–4 godziny chłodzić ją w lodówce. Kieliszek do szampana jest smukły, zwęża się ku górze, żeby wino nie traciło za szybko bąbelków. Kieliszek powinno się trzymać za nóżkę a nie za czaszę, aby ciepłem dłoni nie ogrzewać tego szlachetnego trunku.